Zmierzając ku stuleciu obecności Księży Sercanów
w Republice Południowej Afryki
W roku 2023, w Republice Południowej Afryki (RPA), Księża Najświętszego Serca Jezusowego (Sercanie) będą obchodzić 100-lecie swojej obecności. Korzystając z okazji, w tym krótkim artykule, pragnę napisać kilka słów na temat historycznej spuścizny Sercanów w RPA, szczególnie że również polska Prowincja ma swój wkład w ten ważny misyjny projekt. Chciałbym także krótko scharakteryzować obecną sytuację południowoafrykańskiej prowincji Księży Sercanów, by na końcu podkreślić ważność wyłaniającego się nowego pokolenia sercańskich współbraci z Afryki dla dalszej obecności Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego w tym rejonie świata.
Sercańska misyjna „przygoda” w RPA rozpoczęła się 28 listopada 1923 roku wraz z przybyciem do Aliwal North pierwszych sercańskich misjonarzy z Niemiec pod przewodnictwem księdza F.W. Demonta. Dwadzieścia pięć lat później dołączyli do nich Sercanie ze Stanów Zjednoczonych. Obie grupy prowadziły swoją misyjną posługę w dwóch różniących się od siebie regionach, Aliwal i De Aar, jurisdykcyjnie zależnych od prowincji niemieckiej i amerykańskiej. Z czasem praca Sercanów zaowocowała powstaniem dwóch diecezji (Aliwal i De Aar), położonych na słabo zaludnionym obszarze w południowo-wschodniej części kraju.
W tamtym okresie, nasi Bracia zangażowali się w różne posługi, między innymi: ewangelizację i pracę parafialną, katolicką edukację (prowadzenie szkół podstawowych i zawodowych), opiekę zdrowotną, szkolenie miejscowego duchowieństwa w pierwszym katolickim wyższym seminarium w RPA oraz szkolenie katechetów. Z czasem, ze względu na zmiany społeczno-polityczne i religijne, charakter obecności i pracy misyjnej Księży Najświętszego Serca Jezusowego stopniowo zaczął się zmieniać, bardziej koncentrując się na pracy duszpasterskiej, posłudze specialistycznej i formacji zakonnej nowo przybyłych afrykańskich sercańskich kandydatów do życia konsekrowanego i kapłaństwa.
W 1995 r, oba wymienione regiony (Aliwal i De Aar) połączyły się, tworząc jedną Południowoafrykańską Prowincję Księży Najświętszego Serca Jezusowego, choć niezależną, jednak podtrzymującą silną więź i współpracę z niemieckimi i amerykańskimi Sercanami. Dodatkowo, dla nowopowstałego podmiotu, Polska Prowincja Secanów zapewniła potrzeby personel (do 10 współbraci), zwiększając tym samym sercańską liczebność, wzmacniając jej międzynarodowy charakter, wspierając różne segmenty życia prowincji, i ofiarując zakonne przewodnictwo (pierwszy prowincjał, jak i kolejni byli z Polski). Na przestrzeni 26 lat od powstania prowincji, „przewinęło” się przez RPA 13 polskich Sercanów, z których 7 już wróciło do kraju. Obecnie prowincja południowoafrykańska składa się z jednego współbrata z Niemiec, jednego Amerykanina, jednego Indusa, sześciu Polaków (w tym biskupa w diecezji De Aar), 13 współbraci afrykańskich (w tym arcybiskupa diecezji Bloemfontein i 9 braci kleryków).
W 2001 roku, inspirując się zawołaniem „We the Congregation” (My Zgromadzenie), prowincja południowoafrykańska rozpoczęła bliższą współpracę z innymi sercańskimi podmiotami na terenie Afryki, co zaowocowało otwarciem Międzynarodowego Domu Formacyjnego w Pietermaritzburgu celem formowania sercańskich braci kleryków z całego kontynentu w języku angielskim i poprzez studia filozoficzno-teologiczne przygotowania ich do życia kapłańskiego. Formacja filozoficzno-teologiczna odbywa się w Katolickim Instytucie Teologicznym św. Józefa w Cedara (Pietermaritzburg). Projekt ten funkcjonuje już od prawie dwudziestu lat i cieszy się powodzeniem dzięki ogromnej hojności niemieckich dobroczyńców i stałemu finansowemu wsparciu niemieckich Sercanów. Obecnie w programie formacyjnym jest 31 braci kleryków z krajów Afryki i Madagaskaru.
Oprócz sercańskiej obecności w Pietermaritzburgu (archidiecezja Durban), Sercanie są nadal obecni w De Aar i Aliwal North, zajmując się głównie pracą duszpasterską. Relatywnie niedawno w Johannesburgu powstała nowa sercańska wspólnota, w skład której wchodzą: prowincjalat, postulat (3 postulantów w chwili obecnej) i sercańscy współbracia (rdzenni Południowoafrykańczycy), którzy prowadzą dwie wspólnoty parafialne w Ntokoza i Soweto.
Zbliżając się ku obchodom stulecia sercańskiej obecności w RPA, południowoafrykańska prowincja rozpoczęła już dalekie przygotowania do jubileuszu. Jednym z nich jest duchowa odnowa prowincji, ale także skoncentrowanie się na ważnych obszarach jej życia. Chciałbym tutaj wymienić między innymi:
a) wzmocnienie formacji sercańskich kandydatów do życia kapłańskiego we wspomnianym domu formacyjnym w Pietermaritzburgu;
b) zapewnienie personelu do posług specialistycznych (np. sercańskich wykładowców dla teologicznego instytutu w Cedara);
c) restrukturyzacji prowincji w zakresie duszpasterskiego zaangażowania w lokalnych kościołach (diecezjach); oraz
d) zorganizowanie dobrego programu integracyjno-formacyjnego dla południowoafrykańskich braci kleryków na ślubach czasowych.
Ponadto rosnąca liczba członków prowincji, wymaga poprawy wzajemnych relacji międzyosobowych, zwłaszcza że wywodzą się oni z wielu środowisk kulturowych, co w naturalny sposób wymaga wzajemnego i głębszego zrozumienia, dobrej komunikacji, oraz jedności.
Odnośnie dalszej sercańskiej obecności w RPA i przyszłości prowincji – trudno ją przewidzieć. Jedynie w oparciu o teraźniejszość, można wskazać na kilka logicznych wydarzeń. Tym, co budzi nadzieję w południowoafrykańskiej prowincji, to rosnąca liczba powołań (trzech postulantów i dziewięciu braci na ślubach czasowych, będących na różnych etapach przygotowania do kapłaństwa). Ponadto zawężenie naszej sercańskiej diałalności do czterech głównych miejsc (Aliwal North, De Aar, Pietermaritzburg i Johannesburg) i utworzenie tam zakonnych wspólnot, powinno jeszcze bardziej skonsolidować prowincję, przynosząc duchowe korzyści i podtrzymując istniejącą działalność Sercanów w RPA.
Z Bożym błogosławieństwem i przewodnictwem, odpowiadając na potrzeby Kościoła lokalnego, z biegiem czasu, również charakter prowincji ulegnie zmianie, stając się jeszcze bardziej „afrykańskim”. Także młode pokolenie południowoafrykańskich Sercanów będzie musiało stać się bardziej otwarte na nowe obszary duszpasterskiego i misyjnego zaangażowania i wkraczania na nowe terytoria duszpasterstwa specialistycznego.
Miejmy nadzieję zatem, że na fundamencie położonym przez pierwszych niemieckich Sercanów, wkładzie misjonarzy z USA, Polski i Indii, a także rdzennych Południowoafrykańczyków, sercański projekt, zapoczątkowany prawie sto lat temu, będzie nadal się rozwijał dla dobra kościoła w RPA i dla dalszego budowania królestwa Bożego, tak drogiego naszemu Założycielowi, Słudze Bożemu, Ojcu Leonowi Dehonowi.
ks. Krzysztof Grzelak SCJ
Prowincjał SCJ z RPA
